ORMIAŃSKIE STARE POWĄZKI
„Już piąty wiek Ormianie są obecni w Warszawie. Wcześniej, od drugiej połowy wieku XIV, kupcy warszawscy i ormiańscy spotykali się na rynkach miast ruskich, zwłaszcza we Lwowie, stopniowo przyłączanych w tym czasie do Polski. Ta zmiana polityczna intensyfikowała migrację Ormian, bo wytwarzała atrakcyjną przestrzeń ekonomiczną. Jednak do roku 1526 Warszawa była tylko stolicą Mazowsza, prowincji peryferyjnej i czasowo niezależnej. Dopiero po ponownym jej zjednoczeniu z Polską nastąpiło włączenie miasta do tej przestrzeni. Od początku XVII wieku do schyłku XVIII wieku stało się ono rezydencją królewską i centrum politycznym państwa. Obecność Ormian w Warszawie uległa wtedy intensyfikacji. Zaopatrywali dwór i elitę w produkty Orientu tureckiego, perskiego i indyjskiego, przewozili tranzytem hurtowe ilości towarów do i z portu bałtyckiego w Gdańsku, prowadzili magazyny zaopatrujące armię polską, ubocznie świadczyli usługi translatorskie i kurierskie dla dyplomacji polskiej na dworach orientalnych. Początkowo na stałe osiedlali się w Warszawie tylko nieliczni Ormianie. Preferowali miasta na południowym wschodzie.
Gdy w 1672 roku Turcja przejściowo zajęła tamten region (Podole), uciekli miedzy innymi do Warszawy. Tu szybko zachodziła ich adaptacja: spokrewniali się z miejscowymi rodzinami, kupowali kamienice (także w najbardziej prestiżowym rynku Starej Warszawy), byli wybierani do władz miejskich, uczestniczyli w życiu towarzyskim i religijnym jako katolicy. Kilka rodów ormiańskich odegrało ważną rolę w procesach emancypacji mieszczaństwa polskiego pod koniec XVIII wieku. Niektórzy zbili wtedy fortuny na bankowości (Maciej Łyszkiewicz), przemyśle manufakturowym (Paschalis Jakubowicz, Jędrzej i Stanisław Rafałowiczowie), handlu (Manugiewiczowie, Nikorowiczowie) i wyspecjalizowanych usługach (modniarstwo Urszuli Łazarowiczowej). Otrzymywali nobilitacje, czyli włączenie do uprzywilejowanego stanu szlacheckiego. Inni najczęściej duchowni katoliccy, aktywizowali się jako literaci i pedagodzy (Józef Epifaniusz Minasowicz, Grzegorz Piramowicz). Zaangażowanie w życie polskie wzrosło w czasach rozbiorów Polski, jakie potem nastąpiły. Towarzyszyła temu dalsza asymilacja. Nastąpiła zmiana statusu społecznego (profesje inteligenckie, ziemiaństwo) i pierwsze kariery parlamentarne (deputowany Paschalis Jakubowicz, 1809; senator Mikołaj Jan Manugiewicz, 1825) oraz duchowne (biskupi rzymskokatoliccy Grzegorza Zachraisiewicz, 1809; Mikołaj Jan Manugiewicz, 1825).”
Z wstępu do „Ormiańskiej Warszawy”
(Krzysztof Stopka, Andrzej A. Zięba, Armen Artwich, Monika Agopsowicz, Ormiańska Warszawa, Warszawa 2012)
W wielu zasłużonych dla Warszawy i dla Polski osobach spoczywających na Cmentarzu Powązkowskim płynęła krew ormiańska. Warszawa przyjęła Ormian, tu mieszkali i pracowali, i tu zostali na zawsze.
Więcej o projekcie „Ormiańskie Stare Powązki” w zakładce Informacje.
